Από την Ειρήνη Γεωργίου
Η σεξουαλική βία, είναι είδος βίας. Δεν είναι μορφή σεξ.
Το σεξ είναι το μέσο, ο τρόπος με τον οποίο θα ασκήσει εξουσία ο θύτης. Ο θύτης δεν απολαμβάνει το σεξ αλλά την άσκηση εξουσίας. Την ώρα του εγκλήματος, μεγάλες ποσότητες αδρεναλίνης εκκρίνονται στο σώμα του, εξαιτίας της έξαψης. Ο θύτης τρέφεται από την αδρεναλίνη γι αυτό θα την αποζητήσει ξανά. Έχει ανάγκη να αναζητά επιβεβαίωση της δύναμής του, επειδή δε μπορεί να ανεχτεί μέσα του την εικόνα του εαυτού τους ως αδύναμου. Έχει νιώσει πιθανόν αδύναμος ή έχει δει αδύναμους, και το έχει μισήσει. Αναπτυξιακά τραύματα ευθύνονται βεβαίως γι αυτό. Τον θύτη τον κατασκευάζει η ζωή, δε γεννιέται θύτης. Η ευθύνη μας είναι μεγάλη.
Αντίθετα με ό,τι πιστεύεται, ο βιασμός και η κακοποίηση συμβαίνουν στη συντριπτική πλειοψηφία τους από κάποιον που το θύμα γνωρίζει έστω και λίγο και εμπιστεύεται. Ακριβώς επειδή το θύμα τον εμπιστεύεται, νομίζει ότι δεν θα της κάνει κακό. Οι θύτες είναι συχνά ελκυστικές προσωπικότητες και άτομα κοινωνικά αποδεκτά. Το βασικό συστατικό μιας κακοποίησης είναι η ανισότητα της δύναμης. Υπάρχει απόσταση εξουσίας ανάμεσα στο θύτη και στο θύμα. Η εξουσία μπορεί να είναι οικονομική, ή λόγω θέσης (ο θύτης έχει κάποια ανώτερη θέση από το θύμα, από την οποία μπορεί να ασκήσει εξουσία), ακόμα και συναισθηματική.
Το θύμα δε μιλάει, λόγω ενοχών. Αρχικά ο ίδιος ο θύτης είναι αυτός που θα την κάνει να πιστέψει ότι φταίει, ότι τα ήθελε. Ύστερα, όλη η κοινωνία της λέει ότι φταίει. Τι φορούσες, γιατί έμεινες μόνη μαζί του, γιατί πήγες στο δωμάτιό του, γιατί ήσουν τέτοια ώρα έξω, γιατί δε φώναξες, γιατί δεν αντιστάθηκες, γιατί δεν πήγες στην αστυνομία, τώρα το θυμήθηκες, γιατί, γιατί, γιατί. Το θύμα, αντίθετα επίσης απ΄ό,τι βλέπουμε στις ταινίες, δεν αντιδρά εκείνη την ώρα, δεν φωνάζει. Αλλά παγώνει. Αυτή είναι μία από τις τρεις πιθανές αντιδράσεις απέναντι σε ένα τραυματικό γεγονός: flight, fight, or freeze. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα επιλέγει εκείνη την ώρα αυτό που θεωρεί πιο ωφέλιμο για την επιβίωση του οργανισμού. Στη φύση, αν το ελάφι παγώσει, όταν η επίθεση του λιονταριού είναι αναπόφευκτη, θα νιώσει λιγότερο πόνο. Είναι προσαρμοστική αντίδραση. Όπως και στους ανθρώπους. Αυτό το πάγωμα, που λέγεται αποσύνδεση, σε έναν άνθρωπο μπορεί να διαρκέσει όμως χρόνια, ακόμα και όλη του τη ζωή. Όταν είσαι παγωμένος, δε φωνάζεις, δεν αντιδράς, δε μιλάς, δεν καταγγέλλεις.
Το θύμα δε μιλάει επίσης επειδή δε θα βρει στήριξη. Χωρίς κοινωνική στήριξη, είναι αδύνατον να μιλήσει. Ακόμα χειρότερα: ξέρει ότι αν μιλήσει θα τιμωρηθεί κι από πάνω. Θα την σχολιάζουν. Θα ρωτάνε περίεργοι. Θα την λυπούνται. Θα την αμφισβητούν. Θα την κάνουν να ντρέπεται. Θα πρέπει να συρθεί να αναβιώσει ό,τι έγινε. Θα πρέπει να αντιμετωπίσει ξανά το πρόσωπο του δράστη σε μια δίκη. Θα την κατηγορήσουν ότι φταίει. Θα την κακοποιήσουν ξανά και ξανά, και το ξέρει.
Το θύμα δε μιλάει, γιατί έχει πληγεί η αυτοεκτίμησή του, ο πυρήνας της ύπαρξής του, η αίσθηση του εαυτού της, ως ακέραιου όντος. Χρειάζεται να ανασυνθέσει τα κομμάτια της, πριν βρει τη δύναμη να υποστηρίξει ξανά τον εαυτό της.
Νιώθει κατακερματισμένη, όπως οι αποσπασματικές εικόνες που θα βιώνει τους επόμενους μήνες ως flashbacks, ανεξέλεγκτα, απόρροια του μετατραυματικού στρες. Θα χρειαστεί βοήθεια από επαγγελματίες που δεν είναι πάντα και παντού προσβάσιμη. Τα επόμενα χρόνια θα χρειαστεί να διαπραγματευτεί το αποτύπωμα που θα αφήσει επάνω της το τραυματικό αυτό γεγονός. Θα χρειαστεί να ενσωματώσει την εμπειρία της στον καινούριο της εαυτό. Το είδος της διαχείρισης που θα κάνει, θα ορίσει αν το τραύμα θα μείνει πάντα ανοιχτό ή όχι. Έχει λοιπόν να κάνει πολλή δουλειά και ο τρόπος που βλέπει τον κόσμο και τον εαυτό της έχει αλλάξει για πάντα.
Μικρός οδηγός:
-Δεν κατηγορούμε το θύμα.
-Δεν ερμηνεύουμε το θύμα.
-Δεν της ζητάμε κάτι επιπλέον: να το ξεπεράσει, να το ξεχάσει, να καταδώσει, να αλλάξει, να εκδικηθεί, “να προστατέψει άλλα θύματα με το να μιλήσει”.
-Ακούμε με ενσυναίσθηση, μπαίνουμε στη θέση της, ερχόμαστε σε επαφή με το πώς νιώσαμε εμείς σε ανάλογες περιπτώσεις που μας έχει ασκηθεί κάποιου είδους βία, που έχουμε νιώσει αδύναμοι, παγιδευμένοι, χαμένοι.
-Παρέχουμε πληροφορίες για γραμμές υποστήριξης, για ειδικούς, και είμαστε δίπλα της. Εκείνη θα αποφασίσει.
Και κάτι τελευταίο: αν βρίσκετε τον εαυτό σας να δυσπιστεί όταν ακούει τέτοιες αφηγήσεις, αν σκέφτεστε ότι κάποιο όφελος έχει το θύμα με το να το δημοσιοποιεί, αν το πρώτο σας μέλημα είναι μήπως πληγεί η φήμη του φερόμενου ως θύτη, μήπως είναι άδικο, ψέμα κτλ. και όχι να δείξετε συμπάθεια, κατανόηση και ενσυναίσθηση για το θύμα, εξετάστε τι ρόλο παίζει η λέξη δύναμη και εξουσία στη ζωή σας. Πώς την έχετε ζήσει. Αν βλέπετε τον εαυτό σας ως δυνατό, πόσο αντέχετε να νιώσετε αδύναμος; Πόσο ανέχεστε να σας ασκούν εξουσία; Αν έχετε ζήσει στιγμές αδυναμίας, πόσο μισείτε τον εαυτό σας, που επέτρεψε να συμβεί αυτό;
Είναι δύσκολη εργασία, αλλά ίσως η πιο σημαντική που έχουμε όλοι να κάνουμε.
Γιατί όσο δεν την κάνουμε, είμαστε όλοι Σοφία Μπεκατώρου.
Ειρήνη Γεωργίου, MSc.
Ψυχοθεραπεύτρια
