Απόβραδο Παρασκευής. Στην ταβέρνα της Θεανώς, στον Πόρο. Ένα τραπέζι για δεκατέσσερις. Η Δρ. Της Ιστορίας της Τέχνης και διευθύντρια της Gallery, Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη. Οι καλλιτέχνες, Τάσος Ματζαβίνος και Κώστας Παπανικολάου που θα εγκαινιάσουν αύριο την έκθεση τους στη Gallery Citronne. Η σύντροφος ζωής του ζωγράφου, η Χριστίνα Ματζαβίνου. Κριτικοί Τέχνης, άνθρωποι που έχουν γεννηθεί για να υπηρετήσουν την Τέχνη, κάποιοι που τη συντηρούν και την συλλέγουν.
Είμαστε κουκουλωμένοι με πασμίνες, με παρεό, με ό,τι ζεστό μπορούμε να βρούμε για να αντιμετωπίσουμε την απρόσμενη αλλαγή του καιρού. Τσιμπολογάμε ό,τι παράγει ο Πόρος, και η θάλασσα του, και πίνουμε κρασί. Και μιλάμε, για τι άλλο, για Τέχνη…
Για το έργο της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα στην Εθνική Πινακοθήκη, για ονόματα που ίσως θα μπορούσαν να την διαδεχθούν. Για υπουργούς Πολιτισμού που υπηρέτησαν τον πολιτισμό, για άλλους που το μόνο που μπήκαν σε κόπο ήταν να κόβουν κορδέλες σε εγκαίνια. Για τους τεχνοκριτικούς. “Υπάρχουν τεχνοκριτικοί στην Ελλάδα;” πέφτει η ερώτηση. “Υπάρχει κοινό εκπαιδεύμενο;” , “Κάποτε υπήρχαν κάποια μονόστηλα που άξιζε να διαβάσεις…” , “Θα επιβιώσουν της κρίσης οι Γκαλερί;”,“Αλήθεια, τι θεωρείται σύγχρονο στη Τέχνη;”… Από τις απαντήσεις, αντιλαμβάνομαι πως τελικά, έχει και ο χώρος της Τέχνης το δικό του gossip. Και είναι άκρως απολαυστικό…
Γλυκιά κούραση από το στήσιμο εξ’ αρχής της αυριανής έκθεσης -δεν άρεσε το αρχικό στην Τατιάνα-, και άλλη τόση ικανοποίηση και χαρά για τα έργα που φιλοξενεί. Θέμα των δύο κορυφαίων Ελλήνων ζωγράφων: Η θάλασσα. Συνθέτουν, συνεκθέτουν, συμπαραθέτουν…
Ο διάλογος τους δεν απορρέει μόνο από την αντιπαράθεση έργων όπου ζωγραφίζουν τη θάλασσα, ο καθένας με τη δική του τεχνοτροπία, αλλά και επιπλέον με την παρουσίαση στην έκθεση μίας ενότητας “κοινών” έργων – έργα που ξεκινά ο ένας και τα συνεχίζει ο άλλος, δημιουργίες ad hoc. Ο διάλογος μετατρέπεται σε εικαστική παραγωγή, οι λέξεις συμβολοποιούνται με χρώματα και φόρμες. Η συνομιλία αναπαρίσταται και εξελίσσεται επάνω στον καμβά. Μια ανταλλαγή ιδεών με εικαστικούς συνειρμούς, μια μεικτή εικαστική ταυτότητα. “Παρόλο που τείνουμε να το ξεχνάμε, τόσο στην Τέχνη όσο και στη ζωή, τίποτα δεν υφίσταται έξω από ένα σύστημα συνδέσεων και αλληλοεξαρτήσεων. Οι καλλιτέχνες χρειάζονται άλλους καλλιτέχνες , τα έργα χρειάζονται άλλα έργα για να υπάρξουν, να σταθούν και να μεγαλώσουν. Η παραδοχή αυτής της συνθήκης καθώς και κάθε δημιουργική σύμπραξη , συμβάλλει στην ανθοφορία της Τέχνης, σηματοδοτώντας μία αγάπη για την καλλιτεχνική δημιουργία εν γένει, πέρα και έξω από τα στενά όρια, τις ελπίδες και τις φιλοδοξίες του καθενός”.
Κρυώνουμε, είναι αργά, μα κανείς δεν λέει να φύγει. Η βραδιά μας έχει συνεπάρει , μα αύριο είναι μία μεγάλη μέρα…
Απόβραδο Σαββάτου. Η Τατιάνα συνηθίζει να ανοίγει τις εκθέσεις της κάθε τέτοια ώρα, ίσως λόγω των χρωμάτων του ουρανού που πέφτουν γλυκά πάνω στη Gallery και στα έργα της. Σήμερα όλα, μυρίζουν καλοκαίρι, κανείς δεν κρυώνει. Μάγουλα ηλιοφιλημένα, μαλλιά που μυρίζουν αλάτι και θάλασσα. Πόσες θάλασσες σήμερα εδώ… “Κολυμπάω” στα έργα του Τάσου Ματζαβίνου και θυμάμαι τα λόγια του: “να ζωγραφίζουμε ό,τι βλέπουμε κι αυτό που βλέπουμε είναι ο γυμνός εαυτός μας”…
Οι μορφές παραμορφώνονται, τα χρώματα διαχέονται, όπως στην παιδική ζωγραφική. Ζωγραφίζει τον φόβο της θάλασσας: νερά βαθυκύανα, σχεδόν μαύρα, αφιλόξενα, επικίνδυνα, απειλητικά. Η
θάλασσα μπορεί να μεταμορφωθεί, να λάβει την όψη που έχουν τα μυθικά τέρατα, όπως στα λαϊκά παραμύθια. “Τόπος έμπνευσης είναι τα όνειρα, που άλλοτε επηρεάζουν τη ζωγραφική και άλλοτε η ζωγραφική τα όνειρα”, με πρώτη ύλη αναμνήσεις, φόβους και τραύματα της παιδικής ηλικίας. Το παρελθόν εκτυλίσσεται και αναβιώνει ως παρόν. Ο θεατής, μέσα από την δυσνόητη εικαστική αφήγηση, ανακαλύπτει συνειρμικάπροσωπικές εμπειρίες και συλλογικές μνήμες, την δική του ατομικότητα.
Ο Κώστας Παπανικολάου, σε αντι-θέση με τον Μαντζαβίνο, αναφέρεται σε συγκεκριμένες τοποθεσίες, σε αναγνωρίσιμους προορισμούς. Οι πίνακες απορρέουν από έντονη και βαθιά παρατήρηση και, εκ πρώτης όψεως, παραπέμπουν στην ισχυρή παράδοση της ελληνικής τοπογραφίας. Τα εκτιθέμενα έργα έρχονται από τον Πόρο, απεικονίζουν το νησί και την ακτή της Πελοποννήσου ακριβώς απέναντι.
“Ποιο είναι το αγαπημένο σου έργο;” ρωτάω την Ελμίνα αφού παρατηρήσαμε με μία κοινή ματιά όλα τα έργα της έκθεσης, ένα προς ένα. “Ο άντρας. Αυτός ο άντρας μέσα στη θάλασσα με την βροχή…” μου λέει μετά από σκέψη και τα πεντάχρονα της λόγια, εννοώντας το έργο “Εγώ και η Θάλασσα”, λάδι σε καμβά του Ματζαβίνου. Το δικό μου αγαπημένο…
Παρά τα μποφόρ και τον άστατο καιρό, η Gallery είναι κατάμεστη από κόσμο. Χαίρομαι που βλέπω τον Καθηγητή του Harvard και President του Κολλεγίου Αθηνών/Ψυχικού, Σπύρο Πολλάλη, του δίνω ένα φιλί. Βλέπω τη ζωγράφο Pamela Rogers, τον Ιστορικό Τέχνης Francis Brown , την διάσημη ηθοποιό του βρετανικού θεάτρου, Claire Bloom. Βλέπω τη Σόφη Κουταλίδη με τον γιο της, τον Γιώργο και τη Μάρω Πρεβελάκη, ήρθαν από το Παρίσι…
Των εγκαινίων, ακολουθεί δείπνο, στη γειτονική ταβέρνα της Γκαλερί. Καινούργια πηγαδάκια, φωνές, συγχαρητήρια και γέλια, η Τατιάνα σηκώνει ψηλά το ποτήρι της στην υγειά των καλεσμένων της. “Ίσως από τις καλύτερες εκθέσεις σου φιλενάδα” της ψιθυρίζω στο αυτί, και χαμογελάει ευτυχισμένη. Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 24 Ιουλίου.
Ναι, αυτό θα είναι ένα όμορφο καλοκαίρι…